Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, hai xu hướng chính đang ngày càng trở nên nổi bật và quan trọng đối với sự phát triển bền vững của các quốc gia và doanh nghiệp: chuyển đổi số (Digital Transformation – DX) và chuyển đổi xanh (Green Transformation – GX). Hai xu hướng này không chỉ bổ trợ mà còn tương tác cộng hưởng lẫn nhau, hình thành nên khái niệm “chuyển đổi kép” – một lộ trình phát triển mà ở đó công nghệ số hỗ trợ các giải pháp bền vững, đồng thời quá trình chuyển đổi xanh tạo ra những tiêu chuẩn và yêu cầu mới cho các hệ thống số. Sự kết hợp này đóng vai trò quyết định trong việc định hình tương lai của các doanh nghiệp, ngành công nghiệp và toàn bộ xã hội.
Chuyển Đổi Kép Là Gì?
Chuyển đổi kép (Dual Transformation “Digital and Green”) là khái niệm mô tả quá trình kết hợp hai xu hướng lớn: chuyển đổi số và chuyển đổi xanh nhằm đạt mục tiêu phát triển bền vững cho doanh nghiệp, quốc gia và xã hội toàn cầu. Trong bối cảnh công nghệ và môi trường là hai yếu tố có sức ảnh hưởng mạnh mẽ, sự kết hợp này được coi là chiến lược tất yếu để đáp ứng các yêu cầu khắt khe của thị trường hiện đại, đồng thời đảm bảo tính bền vững và lâu dài.
Vai Trò Của Chuyển Đổi Kép
Tác Động Kinh Tế
Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới, các giải pháp số có thể làm giảm 20% lượng khí thải toàn cầu và đóng vai trò chính trong việc hỗ trợ tăng trưởng bền vững thông qua việc tối ưu hóa tài nguyên và hệ thống vận hành. Để qua đó, giúp các doanh nghiệp tăng cường hiệu quả sản xuất, quản lý chuỗi cung ứng, cũng như tạo điều kiện thực hiện các giải pháp xanh như theo dõi lượng khí thải và quản lý nguồn năng lượng hiệu quả hơn. Dự báo cho thấy chi tiêu chuyển đổi số toàn cầu năm 2024 sẽ đạt 2,49 nghìn tỉ USD và đạt 3,9 nghìn tỉ USD vào năm 2027.
Các dự báo cũng cho thấy, nền Kinh tế kỹ thuật số có thể tăng gấp đôi trong 5 năm tới, một phần nhờ vào xu hướng chuyển đổi kép. Những công nghệ như điện toán đám mây, dữ liệu lớn và AI đang được sử dụng để giảm thiểu tác động môi trường của các hoạt động kinh tế, giúp thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn và giảm lãng phí.
Tác Động Môi Trường
Khi các doanh nghiệp và quốc gia áp dụng các giải pháp xanh như giảm phát thải khí nhà kính, sử dụng năng lượng tái tạo và tăng cường tái chế, tác động tiêu cực đến môi trường có thể được giảm thiểu đáng kể. Các công nghệ số hỗ trợ quá trình này bằng cách cung cấp các công cụ giám sát và quản lý tài nguyên môi trường hiệu quả hơn. Nhờ áp dụng chuyển đổi kép, con người có thể tiến gần hơn đến mục tiêu phát triển bền vững và bảo vệ hành tinh cho các thế hệ tương lai.
Tác Động Xã Hội
Chuyển đổi xanh thúc đẩy một lối sống bền vững hơn, nâng cao nhận thức của cộng đồng về các vấn đề môi trường và khuyến khích sự thay đổi hành vi trong việc sử dụng tài nguyên. Khi các doanh nghiệp và tổ chức triển khai các chính sách và giải pháp xanh, môi trường làm việc và sinh hoạt thân thiện hơn, từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân. Những nỗ lực giảm thiểu ô nhiễm, bảo vệ môi trường, và xây dựng các thành phố thông minh sẽ mang lại lợi ích trực tiếp cho sức khỏe cộng đồng.
Lợi Ích Của Doanh Nghiệp Trong Chuyển Đổi Kép
Chuyển đổi kép không chỉ giúp tối ưu hóa quy trình vận hành, tiết kiệm chi phí mà còn thúc đẩy sự đổi mới, nâng cao niềm tin của khách hàng và gia tăng khả năng phục hồi trước các biến động.
Tiết Kiệm Chi Phí
Một trong những lợi ích rõ rệt nhất của chuyển đổi kép là khả năng tiết kiệm chi phí. Các sáng kiến chuyển đổi số và AI đã và đang được triển khai tại hơn 89% các công ty lớn trên toàn cầu, đem lại 31% mức tăng doanh thu dự kiến và tiết kiệm 25% chi phí. Các hệ thống phần mềm quản lý số có thể giúp doanh nghiệp theo dõi và phân tích hiệu suất hoạt động trong thời gian thực, từ đó phát hiện nhanh chóng các vấn đề và điều chỉnh kịp thời để giảm thiểu thất thoát.
Đổi Mới Sáng Tạo
Chuyển đổi kép thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong cả cách vận hành và phát triển sản phẩm, dịch vụ mới. Nếu các công nghệ số cho phép doanh nghiệp phát triển những mô hình kinh doanh mới, tạo ra các sản phẩm số hóa và cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng, thì chuyển đổi xanh khuyến khích doanh nghiệp tìm kiếm các giải pháp sáng tạo thân thiện với môi trường, từ việc thiết kế các sản phẩm và dịch vụ xanh hơn đến việc cải thiện quy trình sản xuất nhằm giảm phát thải và tối ưu hóa sử dụng tài nguyên.
Xây Dựng Niềm Tin
Chuyển đổi kép giúp doanh nghiệp xây dựng niềm tin mạnh mẽ hơn từ khách hàng, đối tác và các bên liên quan. Khách hàng ngày càng chú trọng đến những doanh nghiệp có cam kết rõ ràng về bền vững và trách nhiệm xã hội. Theo các khảo sát, 80% người tiêu dùng thường sẵn sàng trả nhiều tiền hơn cho các sản phẩm mang tính bền vững.
Các doanh nghiệp thực hiện thành công chuyển đổi kép không chỉ đạt hiệu suất kinh doanh cao hơn mà còn đóng góp vào sự phát triển bền vững của xã hội và bảo vệ môi trường.
Khả Năng Phục Hồi
Chuyển đổi kép mang lại cho doanh nghiệp khả năng phục hồi cao hơn trước những biến động của thị trường và môi trường kinh doanh. Với chuyển đổi số, doanh nghiệp có thể linh hoạt và nhanh chóng điều chỉnh các chiến lược kinh doanh, dựa trên những dữ liệu phân tích thời gian thực. Điều này giúp doanh nghiệp dễ dàng thích nghi với những thay đổi trong nhu cầu của khách hàng, sự cạnh tranh trong ngành hay các xu hướng mới.
Thách Thức Trong Quá Trình Thực Hiện Chuyển Đổi Kép
Chuyển đổi kép tuy mang lại nhiều cơ hội phát triển bền vững cho doanh nghiệp và xã hội nhưng việc triển khai không hề đơn giản, khi có khoảng 70% các doanh nghiệp chuyển đổi số thất bại. Doanh nghiệp và tổ chức phải đối mặt với nhiều thách thức trên các mặt công nghệ, cơ sở hạ tầng, chính sách pháp lý và văn hóa con người. Các thách thức này có thể làm chậm tiến độ chuyển đổi, gây ra khó khăn trong việc áp dụng các giải pháp mới và thậm chí dẫn đến thất bại nếu không được giải quyết kịp thời.
Thách Thức Công Nghệ và Cơ Sở Hạ Tầng
Một trong những thách thức lớn nhất trong quá trình thực hiện chuyển đổi kép là vấn đề công nghệ và cơ sở hạ tầng khi chuyển đổi số yêu cầu sự đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ tiên tiến. Đối với nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, việc triển khai và duy trì các công nghệ này có thể đòi hỏi chi phí lớn, kể cả về tài chính lẫn nguồn lực nhân sự. Theo khảo sát của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, có tới 98% doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa của Việt Nam còn hạn chế trong việc chuyển đổi mô hình kinh doanh theo hướng bền vững hơn.
Thách Thức Chính Sách và Pháp Lý
Ở nhiều quốc gia, khung pháp lý và quy định về chuyển đổi số và chuyển đổi xanh còn thiếu sự đồng bộ hoặc chưa đầy đủ để hỗ trợ các doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi. Sự phức tạp và chậm trễ trong việc ban hành các quy định liên quan đến bảo vệ dữ liệu, an ninh mạng và quyền sở hữu trí tuệ có thể cản trở quá trình áp dụng công nghệ số.
Mặt khác, các quy định về môi trường và tiêu chuẩn xanh cũng chưa được thiết lập đầy đủ hoặc chưa đồng nhất trên toàn cầu. Điều này khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tuân thủ các quy định khi hoạt động ở các thị trường khác nhau. Ngoài ra, nhiều quốc gia chưa có các chính sách khuyến khích đầu tư vào năng lượng tái tạo hoặc các chính sách hỗ trợ tài chính để giúp doanh nghiệp tiếp cận các công nghệ xanh mới.
Thách Thức Văn Hóa và Con Người
Yếu tố văn hóa và con người là một trong những thách thức lớn nhất trong quá trình thực hiện chuyển đổi kép. Chuyển đổi kép không chỉ là vấn đề công nghệ và hạ tầng, mà còn đòi hỏi sự thay đổi lớn về văn hóa doanh nghiệp và tư duy của người lao động. Việc thúc đẩy các sáng kiến mới, áp dụng công nghệ số, và hiện thực hóa các tiêu chuẩn xanh đòi hỏi nhân viên phải có kỹ năng, tư duy sáng tạo và khả năng thích ứng với sự thay đổi. Theo Forbes, khoảng 84% các công ty thất bại trong các quá trình chuyển đổi do không có sự chuẩn bị, thiếu động lực và sự định hướng rõ ràng của ban lãnh đạo.
Đồng thời, nhiều doanh nghiệp vẫn còn thiếu nguồn nhân lực có đủ trình độ và kỹ năng về công nghệ số và quản lý bền vững. Khoảng 75% nhà tuyển dụng toàn cầu đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm nhân tài có kỹ năng mà họ đang cần. Việc đào tạo và nâng cao kỹ năng cho đội ngũ nhân viên là một phần quan trọng trong chiến lược chuyển đổi, nhưng đòi hỏi sự đầu tư lớn và thời gian.
Những Thành Tựu Chuyển Đổi Kép Trên Thế Giới
Chuyển đổi kép đang ngày càng trở thành một chiến lược quan trọng đối với nhiều quốc gia và doanh nghiệp trên toàn cầu. Sự hội tụ này giúp các tổ chức tận dụng sức mạnh của công nghệ để tối ưu hóa hoạt động kinh doanh, đồng thời giảm thiểu tác động đến môi trường, góp phần bảo vệ hệ sinh thái và thúc đẩy phát triển bền vững.
Mạng Lưới Điện Thông Minh
Mạng lưới điện thông minh (Smart Grid) là một ví dụ điển hình của chuyển đổi kép, kết hợp giữa công nghệ số và quản lý năng lượng bền vững. Các công nghệ số như cảm biến, dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo giúp giám sát, điều khiển và tối ưu hóa hệ thống phân phối điện theo thời gian thực, từ đó tăng cường hiệu quả sử dụng năng lượng. Đồng thời, mạng lưới điện thông minh còn tích hợp các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời và gió vào hệ thống phân phối, giúp giảm thiểu phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và hạn chế phát thải khí nhà kính.
Các quốc gia tiên tiến như Mỹ, Đức và Nhật Bản đã triển khai rộng rãi mạng lưới điện thông minh để tối ưu hóa quản lý năng lượng, từ đó giảm lãng phí và tăng cường khả năng phục hồi khi có sự cố. Hệ thống này cũng cho phép người tiêu dùng quản lý việc sử dụng năng lượng của mình một cách hiệu quả hơn, từ đó tiết kiệm chi phí và giảm tải áp lực lên hệ thống lưới điện quốc gia.
Tự Động Hóa Ngành Công Nghiệp
Trong ngành công nghiệp, chuyển đổi số kết hợp với mục tiêu xanh đang thúc đẩy xu hướng tự động hóa toàn bộ quy trình sản xuất và quản lý. Các công nghệ như robot, trí tuệ nhân tạo (AI) và Internet vạn vật (IoT) giúp các nhà máy tự động hóa hoạt động, giảm thiểu sự can thiệp của con người, đồng thời tối ưu hóa hiệu quả sử dụng năng lượng và tài nguyên.
Điều này không chỉ giúp tăng năng suất mà còn giảm lượng chất thải phát sinh từ quy trình sản xuất. Những cải tiến xanh như tái chế nguyên liệu, sử dụng nguồn năng lượng tái tạo, và giảm thiểu lượng khí thải là những bước tiến quan trọng trong việc xây dựng các nhà máy thông minh và bền vững hơn. Các doanh nghiệp như Siemens và General Electric đang dẫn đầu trong lĩnh vực tự động hóa xanh, tích hợp các giải pháp công nghệ để đạt được các mục tiêu phát triển bền vững.
Tòa Nhà Thông Minh
Tòa nhà thông minh (Smart Building) là một minh chứng rõ nét của chuyển đổi kép trong lĩnh vực xây dựng. Sự kết hợp giữa công nghệ số và giải pháp năng lượng xanh giúp tòa nhà vận hành hiệu quả hơn, tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải. Công nghệ IoT và cảm biến được sử dụng để tự động điều chỉnh hệ thống ánh sáng, điều hòa nhiệt độ và quản lý an ninh, dựa trên thói quen sử dụng của cư dân và tình hình thời tiết thực tế.
Những tòa nhà thông minh còn được trang bị các hệ thống năng lượng tái tạo như pin năng lượng mặt trời và hệ thống thu gom nước mưa, giúp giảm thiểu sự phụ thuộc vào nguồn năng lượng truyền thống. Các thành phố lớn như New York, Singapore và Tokyo đang triển khai nhiều dự án tòa nhà thông minh nhằm hướng tới mục tiêu giảm phát thải carbon và tạo ra môi trường sống bền vững hơn.
Chuyển Đổi Kép Trong Sản Xuất Vật Liệu
Trong lĩnh vực sản xuất vật liệu, chuyển đổi kép giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình sản xuất thông qua công nghệ số, đồng thời sử dụng các nguyên liệu bền vững để giảm tác động đến môi trường. Các công nghệ như in 3D, robot tự động hóa và hệ thống quản lý dựa trên AI giúp nâng cao năng suất và giảm lãng phí trong sản xuất.
Bên cạnh đó, việc áp dụng các nguyên liệu tái chế hoặc thân thiện với môi trường đang trở thành một xu hướng trong sản xuất. Ví dụ, ngành thời trang đang tích cực áp dụng các quy trình sản xuất xanh bằng việc sử dụng vải tái chế, tiết kiệm nước và giảm phát thải carbon trong quá trình dệt may. Các doanh nghiệp lớn như Nike và Patagonia đã tiên phong trong việc phát triển các sản phẩm bền vững, sử dụng vật liệu tái chế và công nghệ sản xuất sạch.
Chuyển Đổi Kép Ngành Tài Chính
Trong ngành tài chính, chuyển đổi kép giúp tối ưu hóa dịch vụ thông qua công nghệ số hóa, đồng thời thúc đẩy các hoạt động đầu tư bền vững. Các công nghệ tài chính (FinTech) như blockchain, trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn đang được sử dụng để nâng cao khả năng phân tích, quản lý rủi ro và cung cấp dịch vụ tài chính một cách minh bạch, chính xác.
Bên cạnh đó, chuyển đổi xanh trong ngành tài chính hay tài chính xanh được thể hiện qua việc các ngân hàng và quỹ đầu tư ngày càng quan tâm đến các dự án đầu tư xanh, các giải pháp bảo vệ môi trường và giảm thiểu khí thải. Các sản phẩm tài chính như trái phiếu xanh (Green Bonds) hay quỹ đầu tư bền vững (Sustainable Investment Funds) đã trở thành công cụ quan trọng để thúc đẩy các dự án phát triển bền vững. Châu Âu và Mỹ đang dẫn đầu trong việc khuyến khích các tổ chức tài chính chuyển hướng sang các khoản đầu tư xanh.
Thành Phố Thông Minh
Thành phố thông minh (Smart City) là một ví dụ nổi bật của chuyển đổi kép trên quy mô đô thị. Các thành phố thông minh sử dụng công nghệ số để quản lý và tối ưu hóa các dịch vụ công cộng như giao thông, năng lượng, cấp thoát nước và an ninh. Các hệ thống giám sát dựa trên IoT giúp điều phối giao thông theo thời gian thực, giảm tắc nghẽn và giảm thiểu lượng khí thải từ phương tiện giao thông.
Bên cạnh đó, các giải pháp xanh như sử dụng năng lượng tái tạo, xây dựng cơ sở hạ tầng bền vững và phát triển không gian xanh cũng được tích hợp vào quy hoạch đô thị. Thành phố thông minh không chỉ tăng cường hiệu quả sử dụng tài nguyên mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống của cư dân, hướng tới mục tiêu bền vững cả về môi trường và xã hội.
Xu Hướng Chuyển Đổi Kép Tại Việt Nam
Trích dẫn báo cáo năm 2023 của Ngân hàng Thế giới về xu hướng chuyển đổi kép, Việt Nam nằm giữ 15% trong tổng số 493 bảng sáng chế xanh tại các thị trường mới nổi, chỉ sau Malaysia (51%) và Thái Lan (20%). Trong khi đó, xét về công nghệ chuyển đổi số, Việt Nam chiếm 8% trong tổng số 537 bảng sáng chế của các nền kinh tế đang phát triển, đứng sau Malaysia (58%), Philippines (16%) và Thái Lan (11%).
Tại Hội nghị thường niên 2024, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng đã nhấn mạnh: “Hai cuộc chuyển đổi này sẽ thay đổi căn bản cuộc sống của tất cả chúng ta. Chuyển đổi số và chuyển đổi xanh là hai thực thể song sinh, chúng song hành và hỗ trợ lẫn nhau. Nếu chúng ta muốn phát triển nhanh chóng, bạn phải thực hiện chuyển đổi số và nếu chúng ta muốn phát triển bền vững, chúng ta cũng phải thực hiện chuyển đổi xanh. Vì vậy, hai cuộc chuyển đổi này sẽ đảm bảo sự phát triển nhanh chóng và bền vững cho đất nước”.
Lời Kết
Chuyển đổi kép đang trở thành một xu hướng cần thiết không chỉ cho các doanh nghiệp Việt Nam mà còn cho sự phát triển bền vững của xã hội và môi trường. Việc áp dụng các giải pháp công nghệ số kết hợp với các tiêu chuẩn bền vững không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần xây dựng một tương lai xanh hơn cho các thế hệ tiếp theo. Tuy nhiên, để đạt được điều này, cần có sự đồng lòng của tất cả các bên liên quan từ doanh nghiệp, chính phủ cho đến từng cá nhân. Hãy cùng nhau tham gia vào hành trình chuyển đổi kép tại Việt Nam, vì một tương lai bền vững!
- Việt Nam với mục tiêu phát triển bền vững vào những năm tới*
